Wojciech (ok. 1713-1778) i Antoni (1766-1839) Szamoccy.

W drugiej połowie XVIII wieku właścicielem dóbr duchnickich był Antoni Szamocki. Dobra te należały do Komandorii Zakonu Maltańskiego, założonej przez Antoniego Szamockiego.

Antoni Szamocki był synem Michała i Józefy Jarnowskiej z Wielkiego i Małego Jarnowa (Kujawy) herbu Topór[1]. Nie udało się ustalić herbu jaki posiadała rodzina Szamockich.

Ojciec Antoniego – Michał miał braci: Wojciecha, Anzelma i Mikołaja. Rodzina ta pochodziła z Szamot koło Warszawy (tereny obecnego Ursusa).

Mapa z 1794 roku. Umiejscowione są Szamoty i zaznaczone Duchnice

Wojciech Szamocki, stryj Antoniego brał udział w elekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako podstoli i poseł ziemi warszawskiej i pełnił funkcję sędziego sądu marszałkowskiego oraz był deputatem do generalnego sądu kapturowego[2]. W następnych latach był skarbnikiem, chorążym oraz stolnikiem ziemi warszawskiej.

Sądy kapturowe w I Rzeczypospolitej były powoływane na czas bezkrólewia gdy zawieszone były działania sądów zwykłych. Sąd kapturowy generalny zwoływany był na czas wolnej elekcji. Określenie pochodzi najprawdopodobniej od czarnych kapturów noszonych przez sędziów na znak żałoby po zmarłym królu.

Ród Szamockich miał znaczne wpływy w ziemi warszawskiej. Szamoccy byli zwolennikami wojewody lubelskiego Adama Tarły i występowali w opozycji do działalności Familii Czartoryskich. Celem osłabienia rodziny Szamockich, podstoli ciechanowski Jan Chryzostom Krajewski z Krajewa h. Trzaska, klient Familii, oskarżył Wojciecha Szamockiego podczas obecności króla w Warszawie (przed rozpoczęciem sejmu w 1744 roku) przed sądem marszałkowskim o zbrodnię stanu, obrazę majestatu i nadużycie wolności słowa. Oskarżający nie kryli się, że zamiarem ich było nie tyle ukaranie domniemanego przestępcy co odstraszenie jego potencjalnych naśladowców (ponieważ wypowiedź Szamockiego dotyczyła tyraństwa rodu Czartoryskich[3]). Dwa pierwsze oskarżenia zostały przez sąd oddalone natomiast za nadużycie wolności słowa Wojciech Szamocki został skazany na utratę urzędów, prawa adwokatury i sześć miesięcy wieży. Szamocki wynajął kamienicę w Warszawie i rozpoczął odsiadywanie wyroku. W następnym 1745 roku Marszałek Wielki Koronny Franciszek Bieliński po wyjeździe króla z Warszawy powołał powtórny sąd, który zniósł poprzedni wyrok, uznał Szamockiego niewinnym, przywrócił do pełni praw i całą sprawę umorzył. Wojciech Szamocki pozwał natomiast Krajewskiego do trybunału koronnego o potwarz. W tej sprawie król był przeciwny Wojciechowi Szamockiemu, nazywając go człowiekiem burzliwym i buntowniczym.  Jan Chryzostom Krajewski został natomiast mianowany dworzaninem oraz sekretarzem królewskim, mimo to Trybunał bezstronnie orzekł, że wyrok uniewinniający Szamockiego jest ostateczny i sprawa jest umorzona.

Dnia 10 kwietnia 1775 roku na sejmie poseł ziemi warszawskiej chorąży Wojciech Szamocki zabrał głos i zaprotestował przeciwko kupnu pałacu dla posła rosyjskiego za 50 tysięcy dukatów. Powoływał się na konstytucję z 1764 roku, według której posłowie zagraniczni nie mieli prawa stale rezydować w Rzeczypospolitej ale po wypełnieniu powierzonego zadania powinni w trzy tygodnie opuścić granicę kraju[4].

 

W „Kalendarzyku Politycznym na rok 1776”[5] podany jest Wojciech Szamocki jako chorąży ziemi mazowieckiej oraz Antoni Szamocki jako Kawaler Zakonu Maltańskiego oraz fundator komandorii Zakonu.

Według Teodora Wagi, komandoria z prawem patronatu (jus patronatus): „czyli z podawania tych Osób lub Familii, które ie fundowały; których Possessorowie płacić będą do Skarbu Maltańskiego daniny roczne, czyli Responsiones, dziesięć od sta, z dochodów swoich”. Rodzinne komandorie funkcjonujące w ramach Zakonu Maltańskiego były zakładane przez zamożniejszych szlachciców, którzy ze swoich ziem wydzielali niekiedy całe oddzielne majątki, bądź też – w przypadku mniej majętnych osób – jedynie niektóre folwarki lub pojedyncze wsie. Tym samym była to: „komandoria typu jus patronatus, a więc funkcjonująca jako fundacja rodzinna i z określoną rodziną prawnie związana”[6].

Według powyższego źródła (wg Teodora Wagi) komandoria Szamockich obejmowała dobra: Szczaki, Wola Mroczkowska, Duchnice, Dzierzki, Czajki, Sokołki i Krupki. To źródło podaje, że fundatorem komandorii był Wojciech Szamocki.

Ponieważ w „Kalendarzyku Politycznym na rok 1776” Wojciech umieszczony jest jako poseł ziemi mazowieckiej i nie ma go w sekcji dotyczącej Kawalerów Maltańskich, a Antoni Szamocki jest w tej sekcji, przyjmujemy, że fundatorem komandorii Szamockich jest Antoni. Mimo tego, że według informacji zawartej w metryce ślubu w roku 1776 Antoni miał zaledwie dziesięć lat[7].

Wojciech Szamocki był też właścicielem od 1765 roku Siedmiorogów, Cielmicy i Bruczkowa (Wielkopolska, okolice Borku Wielkopolskiego) i sprowadził na te tereny osadników z Holandii, których miejsca zamieszkania nazwano Olendry. Osadnicy z Holandii byli sprowadzani i osadzani w terenach podmokłych, gdyż posiadali wiedzę i umiejętności osuszania takich terenów.

Zmarły w 1778 roku w Siedmirogowie Wojciech, nie posiadał potomstwa a majątek swój zapisał swojemu bratankowi Antoniemu.

Majątek w Siedmiorogowie wydzierżawił od Antoniego Szamockiego w 1787 Jan Nepomucen Jakub Mieliński[8].

 

Pałac w Siedmiorogowie.

Pierwsza wzmianka źródłowa o osadzie pojawia się w 1398 roku. Była wówczas własnością braci Jędrzeja i Pawła z Zimnowody. W XV stuleciu i pierwszej połowie XVI wieku należała do Siedmiorogowskich. Później znalazła się w rękach rodu Krzyckich herbu Kotwicz. W 1578 roku jako właściciele Siedmiorogowa występują Maciej Szurkowski, Jędrzej Pruszak-Bieniewski i Mikołaj Głogiński. Natomiast w 1625 roku wieś należy do Stanisława Pruszaka-Bieniewskiego. Później była własnością Stanisława Przyjemskiego. W 1732 roku Siedmiorogów kupił Jan Tworzyjański herbu Abdank, starosta mieściski. Od roku 1765 dziedzicem jest tutaj Wojciech Szamocki, który sprowadził tutaj rodów olęderskich i założył osadę Holendry Siedmiorogowskie. W roku 1793 Bruczków, Siedmiorogów i Cielmice nabył Ignacy Kołaczkowski. Szybko jednak odsprzedał je Witowi Modestowi Pomorskiemu. W 1802 roku dobra te nabył Marcin Węsierski, dziedzic Gostynia i Podrzecza. W rękach jego rodu majętność pozostawała do 1838 roku. Wówczas to kupił je Celestyn Smitkowski, ówczesny dzierżawca. Około 1860 roku Siedmiorogów przeszedł w ręce Teodora Mycielskiego z Chocieszewic. Piętnaście lat później dobra przejęła we władanie Ludwika Mycielska z domu Bisping, a w 1879 roku właścicielem majątku został Alfred Mycielski. Pozostawał nim do 1919 roku. W latach 1919-1931 jako właścicielka majątku Siedmiorogów wymieniana jest Maria Mycielska z domu Łącka z Zimnowody. Po niej aż do wybuchu II wojny światowej wieś należała do Józefy Izabeli Łąckiej-Mycielskiej z Wolsztyna.

 

Dwór barokowy został wzniesiony w roku 1732 dla ówczesnego właściciela wsi Jana Tworzyjańskiego. Na belce stropowej w sieni znajduje się właśnie ta data. Być może przy budowie wykorzystano elementy starszego dworu. Wnętrza i fasada  przebudowane zostały w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku przez rodzinę Mycielskich. Budynek zwrócony jest fasadą na południe. Pierwotnie o konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem gliny. Większość ścian zewnętrznych wymieniona została na ceglane. Budynek częściowo podpiwniczony, parterowy  z poddaszem. Nakryty wysokim dachem łamanym polskim, kryty gontem. Zbudowany na planie prostokąta z dwoma alkierzami od frontu. We wnętrzu na osi duża sień. Układ pomieszczeń jest niesymetryczny, zmieniony w XIX wieku. Elewacje tynkowane z oknami w opaskach i z pilastrami z okresu przebudowy. Obecnie jest to pustostan wymagający gruntownego remontu.

Autor: Robert Czub

 

Antoni Szamocki był posłem na Sejm Czteroletni wybranym w 1790 roku. Był sygnatariuszem aktu konfederacji Sejmu Czteroletniego[9].

W okresie Królestwa Polskiego sytuacja ekonomiczna Antoniego Szamockiego uległa radykalnej zmianie. Zadłużenie majątku w Szczakach spowodowało jego zajęcie przez komornika w 1822 roku z czego Antoni Szamocki tłumaczył, że „jest przymuszony do sprzedaży przez nader krytyczne czasy, które go postawiły w stanie niewypłacalności”. Licytacja była publiczna i dotyczyła dworu ziemiańskiego Szczaki wraz z Wolą Mroczkową i częścią Wólki Prackiej[10] (obecnie powiat piaseczyński). Sprzedaż ta nie poprawiła jego sytuacji majątkowej gdyż w następnym roku następuje licytacja i sprzedaż majątku Duchnice.

W wielu informacjach dostępnych w internecie pojawia się błędne stwierdzenie, że majątek Duchnice należał do Antoniego Szamockiego od 1820, który przekazał go w testamencie bratankowi Wojciechowi a on sprzedał go w 1823 na licytacji Janowi Bogumiłowi Stenzlowi. To Antoni jest bratankiem Wojciecha. W roku 1820 Wojciech Szamocki już nie żył – zmarł bezpotomnie w 1778 roku zapisawszy swój majątek Antoniemu Szamockiemu.

Akt ślubu Antoniego Szamockiego

 

Antoni Szamocki ożenił się w wieku 59 lat z Anielą Bollman (1787-1852). Miał córkę Józefę Ludwikę (ur. w 1813 roku, zmarła w 1832 roku mając lat 19) oraz syna Henryka Alexego (ur. w 1815 roku, zmarł 31 maja 1851 roku w Flamant we Francji). Według aktu ślubu Antoni Szamocki urodził się we wsi „Siedmirogów zwanej” w 1766 roku.

Płyta nagrobna córki i żony Antoniego Szamockiego

Inskrypcja:TYSIĄC LAT UPŁYNIE A ŻADNA MATKA NIEBĘDZIE TAK SZCZĘŚLIWA IAK IA BYŁAM. BYŁ TO ANIOŁ W POSTACI LUDZKIEY. JÓZEFA SZAMOCKA ŻYŁA LAT 19, UMARŁA DNIA 9. STYCZNIA 1832 ROKU TU TAKŻE LEŻY JEJ MATKA ANIELA SZAMOCKA ŻYŁA LAT 58 + 10 STYCZNIA 1852 – kwatera kwatera 14-5-17

 

Antoni Szamocki prowadził przez okres wielu lat (co najmniej od roku 1776 do trzeciego rozbioru Polski w 1795) Komandorię Zakonu Maltańskiego i według podawanych danych w Kalendarzykach politycznych należał do grona ośmiu osób w I Rzeczypospolitej które miały pozwolenie na fundowanie i prowadzenie komandorii Zakonu Maltańskiego.

Pogrzeb Antoniego Szamockiego odbył się 3 listopada 1839 roku. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim.

 


[1] Wg – Wielka Geanologia Minakowskiego

[2] Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, str 92

[3] Walka Familii i Reformę, str95-96

[4] estreicher.uj.edu.pl

[5] Kalendarzyku Politycznym na rok 1776, str 149 i 189

[6] Według Mateusz Klempert „Komandoria rodzinna hrabiów Kossakowskich”

[7] Metryka ślubu

[8] Z Teki Dworzaczka

[9] Akt Konfederacji Sejmu Wielkiego

[10] Opis majątku wystawionego do licytacji

 

 

 

Dodaj komentarz

Close Menu